Lütfi Zadə (Lütfəli Rəhim oğlu Əsgərzadə)

Lütfi Zadə  (Lütfəli Rəhim oğlu Əsgərzadə)  süni intelellekt sahəsində məntiq  nəzəriyyəsinin banisi, Kaliforniya Berkli Universitetinin  professorudur. O bu ali təhsil müəssisəsinin ömürlük professoru seçilmiş yeganə şəxsdir.Atası İranın Ərdəbil şəhərində anadan olmuş, anası Foriya Koriman isə, əslən yahudidir.  Amerikadakı Azərbaycan diaspor təşkilatlarının fəxri sədri olar alim ilk təhsilini Bakıda 16 saylı məktəbdə başlasa da, sonra SSSR-nin siyasəti ilə əlaqədar ailəliklə İrana köçməyə məcbur qalmışlar və Lütfi Zadə təhsilini bir müddət İranda, daha sonra isə, ABŞ-da davam etdirib. Daha sonra Tehran Elektrik Mühəndisliyi Universitetinə daxil olan alim 1944-cü ildə ABŞ- qaydır. 1947-ci ildə valideyinlərini də oraya aparan Lütfi Zadə, 1948-ci ildə Massaçuest Universitetində magistr dərəcəsi, 1957-ci ildə isə, dərəcəsi alır. Ozamandan Berkli Universitetində içləməyə başlayan alim, bu gün universitetin fəxri professorudur və alimin adına Kaliforniyada “İnformasiya Texnologiyaları Zadə Universiteti” açılmışdır.

O, dünyada nəzəriyyələrinə ən çox istinad edilən alimlərdəndir. 1990-2000 illəri arasında Lütfi Zadənin nəzəriyyələrindən 36000-dən çox müraciət edilmişdir. Dünya elminə ən böyek tövəsi isə, qeyri səlis məntiq, (0-1) anlayışıdır. Bu nəzəriyyə 1960-cı ildə tamamlansa da Amarika cəmiyyəti 20 il bu nzəriyyəni qəbul etməmişdir. İlk olaraq Yaponya şirkətləri nəzəriyyəni qiymətləndirmiş və bu gün “Mitsubishi”, “Canon”, “Sony”, “Nissan”, “Honda” kimi şirkətlər bu nəzəriyyədən yararlanır. Lütfi Zadə bu nəzəriyyə ilə Yaponyaya milyardlarla gəlir qazandırmışdır və o, elm adamlarına verilən ən yüksək mükafat olan “Honda” mükafatını almışdır. 1980-ci ildən sona Amerikada da bu nəzəriyyə diqqət çəkmiş və sonradan “General Motors”, “Kodak” kimi şirkətlər bu nəzəriyyədən faydalanmışlar. Qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsi tək texnologiya deyil, eyni zamanda, siyasət, pisixologiya, istehsalat sahələrində də tətbiq edilir. Alimin dünyaca məşhur toplamda 6 nəzəriyyəsi mövcuddur. Bunlar “təssərüfatlar nəzəriyyəsi”, “sistemlər nəzəriyyəsi”, “sözlə işləyən kompüter nəzəriyyəsi”, “ optimal süzgəclər nəzəriyyəsi” və “soft kompyuterinq”-dir.

Alim ən son 2013-c ildə Madriddə İnformasiya-Kommunikasiya Texnologiyaları sahəsində 400 min dollarlıq mükafata laiq görülmüşdür.